Συχνές Ερωτήσεις
Τι είναι η εικαστική ψυχοθεραπεία;
Είναι μία κατεύθυνση ψυχοθεραπείας όπου χρησιμοποιούνται εικαστικά υλικά για να διερευνηθούν συναισθήματα, σκέψεις και βιώματα που συχνά είναι δύσκολο να εκφραστούν με λόγια. Η εικαστική διαδικασία μπορεί να είναι τόσο απλή όπως μία κυματιστή γραμμή πάνω σε ένα χαρτί, ή ένα αποτύπωμα σε ένα κομμάτι πηλό. Η χρήση των εικαστικών υλικών σε ένα θεραπευτικό πλαίσιο σου δίνει την ευκαιρία να δεις το ζήτημα που σε απασχολεί από μία νέα οπτική, να απαρτιώσεις τα βιώματα της ζωής σου και να αναπτύξεις δεξιότητες αντιμετώπισης των προβλημάτων.
Η έκφραση των συναισθημάτων και των βιωμάτων μέσα από την τέχνη γίνεται γέφυρα ανάμεσα στις εικόνες και τις λέξεις. Όταν οι άνθρωποι βιώνουν πολύ έντονα συναισθήματα και τραύμα, τα συναισθήματα και οι μνήμες «εγκλωβίζονται» σε ένα μέρος του εγκεφάλου που είναι πιο «πρώιμο» κι έχει μικρότερη πρόσβαση στις λέξεις και το λόγο. Όταν όμως δημιουργείς ένα έργο, εργάζεσαι με τα χέρια και το σώμα με τρόπο που ανοίγει την πρόσβαση σε αυτές τις περιοχές του εγκεφάλου που δεν έχουν λόγια...
Η εικαστική ψυχοθεραπεία στηρίζεται και υποστηρίζεται από πάρα πολλές μελέτες κι έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί σε πολλά μέρη του κόσμου.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της εικαστικής ψυχοθεραπείας και μίας ψυχοθεραπείας μέσω του λόγου;
Και οι δύο σου παρέχουν την ευκαιρία να διερευνήσεις τα συναισθήματα και τις σκέψεις σου δουλεύοντας με στόχους όπως η προσωπική σου ανάπτυξη, η μείωση του στρες, η ανάπτυξη υγιών στρατηγικών αντιμετώπισης προβλημάτων.
Η εικαστική ψυχοθεραπεία κάνει χρήση της διαδικασίας δημιουργίας τέχνης στη συνεδρία σαν ένα μέσο επικοινωνίας και δεν χρησιμοποιεί το λόγο σε ολόκληρη τη συνεδρία. Το έργο που δημιουργείται σε μία συνεδρία αποτελεί μία απτή αναπαράσταση του βιώματός σου που μπορεί να διερευνηθεί περαιτέρω μέσα από την εικόνα αλλά και το λόγο.
Συχνά η εικαστική ψυχοθεραπεία βοηθά τους θεραπευόμενους να αποκτήσουν πρόσβαση στην κατανόηση του εαυτού τους σχετικά γρήγορα. Λόγω του ότι είναι μία βιωματική διεργασία, μπορεί να συμβάλλει ώστε ο θεραπευόμενος να «κόψει δρόμο» στη διαδρομή της ανακάλυψης του εσωτερικού του κόσμου. Όμως κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός κι αυτό ισχύει τόσο για τους θεραπευόμενους όσο και για τους ψυχοθεραπευτές.
Υπάρχει χώρος για όλες τις μορφές ψυχοθεραπείας, είτε χρησιμοποιούν το λόγο είτε κάποια μορφή τέχνης κι εξαρτάται από την προσωπικότητα του καθενός και τις ανάγκες της περιόδου που ζει το ποια θα ήταν η κατάλληλη μέθοδος για εκείνον.
Τι συμβαίνει σε μία συνεδρία εικαστικής ψυχοθεραπείας;
Ξεκινά με μία συζήτηση για την κατάσταση που βρίσκεσαι και τις δυσκολίες που ίσως αντιμετωπίζεις. Στη συνέχεια καλείσαι να χρησιμοποιήσεις τα εικαστικά υλικά ώστε να δημιουργήσεις κάτι σε σχέση με ό,τι συζητήσαμε. Μερικές φορές μπορεί να σου προτείνω κάτι συγκεκριμένο να φτιάξεις ή να χρησιμοποιήσεις συγκεκριμένα υλικά. Άλλες φορές όμως είσαι ήδη σε σύνδεση με το τι έχεις ανάγκη να δημιουργήσεις και με ποιον τρόπο, οπότε επιλέγεις εσύ τα υλικά και το έργο. Όταν τελειώσεις τη δημιουργική διαδικασία εξερευνούμε το έργο μαζί και καθρεφτίζουμε στοιχεία της διαδικασίας και του έργου που έφτιαξες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε συνδέσεις σε σχέση με την κατάσταση που είσαι αλλά και στην επίγνωση του εαυτού σου.
Πώς θα ξέρω για τι να μιλήσω ή τι να ζωγραφίσω/φτιάξω;
Στην αρχή μπορεί να νιώθεις περίεργα καθώς θα κάθεσαι μπροστά από έναν άγνωστο με την προσδοκία κατά κάποιο τρόπο να «σου έρθει» κάτι να πεις ή να φτιάξεις. Όμως μην ανησυχείς. Γνωρίζω αυτή την αμηχανία και την αβεβαιότητα που νιώθεις. Θα σε βοηθήσω να τα ξεπεράσεις και να ξεκινήσεις.
Αν θα ήθελες να μιλήσεις θα σε ενθαρρύνω ή μπορεί να σου προτείνω κάποια δραστηριότητα να δοκιμάσεις. Μπορείς απλώς να δοκιμάσεις τα εικαστικά υλικά ώστε να δεις τι είδους αποτύπωμα αφήνουν. Δεν χρειάζεται να έχεις ήδη μια ιδέα για το τι θα ζωγραφίσεις, αν και μπορεί να υπάρξουν φορές που θα έρθεις ισχυρά αποφασισμένος για το τι θέλεις να ζωγραφίσεις ή να δημιουργήσεις.
Αν η ζωγραφική σου φαντάζει κάτι δύσκολο και σου δημιουργεί άγχος, θα μπορούσες να δουλέψεις με υλικά όπως οι κάρτες, εικόνες από περιοδικά, αντικείμενα μινιατούρες, πετραδάκια, κοχύλια...
Γενικά, το τι θα φτιάξεις εξαρτάται από το δικό σου ενδιαφέρον και τα θεραπευτικά οφέλη κάθε δραστηριότητας. Η εικαστική ψυχοθεραπεία περιλαμβάνει μεγάλο εύρος εικαστικών υλικών και δραστηριοτήτων. Μπορείς να δουλέψεις με πηλό, υγρά χρώματα και πινέλα, να φτιάξεις κάποιου είδους μάσκα, ένα κολλάζ, ένα προσωπικό ημερολόγιο με εικόνες...
Έτσι κι αλλιώς, η διαδικασία της ψυχοθεραπείας δεν εστιάζει μόνο στο τελικό αποτέλεσμα, το τελειωμένο έργο, αλλά και στη διαδικασία μέχρι να φτάσεις σε αυτό.
Θα αναλύσεις ό,τι φτιάξω;
Αν εννοείς... «αχαα... ο θεραπευόμενός μου ζωγράφισε ένα καπέλο... ξέρω ακριβώς τι θέλει να πει»... Τότε, όχι! Δουλειά του θεραπευτή είναι να σε βοηθήσει να κατανοήσεις τι σημαίνει η εικόνα για σένα, να βρεις το δικό σου προσωπικό νόημα στη δική σου δημιουργική εργασία. Μπορεί να σου προσφέρω τις ιδέες μου, ωστόσο μόνο σαν προτάσεις, ώστε να σε βοηθήσω να βρεις ποιες από αυτές ίσως συνηχούν με σένα. Είναι μία συνεργατική διαδικασία.
Πιστεύω ότι μόνο εσύ γνωρίζεις πραγματικά τι σημαίνει το έργο σου. Εσύ είσαι ο ειδικός όσον αφορά το δικό σου έργο. Μερικές φορές το νόημα του έργου μπορεί να σου αποκαλυφθεί μέσα από τη διαδικασία της εξερεύνησης των συνδέσεων και των ανακαλύψεων που θα κάνουμε μαζί.
Κι αν δεν θέλω να ζωγραφίσω ή να φτιάξω κάτι;
Εικαστική ψυχοθεραπεία δεν είναι μόνο το έργο τέχνης. Οι εικαστικοί ψυχοθεραπευτές έχουμε λάβει πλήρη εκπαίδευση στην ψυχοθεραπεία που σημαίνει ότι δουλεύουμε εξίσου με πολλές μορφές έκφρασης όπως ο λόγος, οι μεταφορές, οι εκφράσεις του προσώπου, ο τόνος της φωνής κ.α. Αν δεν θέλεις να φτιάξεις κάτι, είναι εντάξει να μην φτιάξεις.
Οι εικαστικοί ψυχοθεραπευτές είμαστε επίσης άνθρωποι και καλλιτέχνες, ευαίσθητοι στις ανάγκες των δημιουργικών ανθρώπων αλλά και στη διαδικασία ανάπτυξης της δημιουργικής τους πλευράς.
Έτσι κι αλλιώς, όποια κι αν είναι η μέθοδος ψυχοθεραπείας, όποιες θεωρίες ψυχοθεραπείας κι αν ενστερνίζεται ο ψυχοθεραπευτής, είτε γίνεται χρήση του λόγου ή της δημιουργικής διαδικασίας, αυτό που φαίνεται να είναι το πιο σημαντικό στοιχείο που καθορίζει την πορεία της θεραπείας (και επιβεβαιώνεται συνεχώς σε πολλές έρευνες) είναι η θεραπευτική σχέση ανάμεσα στον επαγγελματία και τον θεραπευόμενο. Το ίδιο ισχύει σε όλες τις μορφές ψυχοθεραπείας, όπως και στην εικαστική.
Τι θα γίνει με το έργο που δημιούργησα μετά τη συνεδρία; Θα το δείξει ο εικαστικός θεραπευτής σε κάποιον;
Αυτό είναι κάτι που το αποφασίζουμε μαζί. Το έργο σου είναι δική σου δημιουργία και σου ανήκει. Ωστόσο, συνήθως τα έργα παραμένουν στο χώρο των συνεδριών όπου φυλάσσονται με ασφάλεια και εμπιστευτικότητα. Αυτό είναι χρήσιμο, καθώς αργότερα σε μία επόμενη συνεδρία μπορεί να αποβεί εποικοδομητικό το να δούμε ξανά παλιότερα έργα που έχεις φτιάξει. Στο τέλος της σεζόν μπορείς να αποφασίσεις πώς θα χειριστείς τα έργα που έχεις δημιουργήσει μέσα στα συνεδρίες. Ωστόσο, ίσως μετά από κάποια συνεδρία να θεωρήσουμε σκόπιμο να πάρεις το (ενδεχομένως σημαντικό, κομβικό) έργο που έφτιαξες μαζί σου, ώστε να μπορείς να το παρατηρείς κατά τη διάρκεια της βδομάδας μέχρι την επόμενη συνεδρία.
Το έργο σου δεν θα το δείξω σε κανέναν χωρίς την άδειά σου. Η δεοντολογία των εικαστικών ψυχοθεραπευτών τονίζει τη σημασία διασφάλισης των προσωπικών δεδομένων και πληροφοριών είτε αυτές αφορούν το έργο του είτε τις προσωπικές πληροφορίες που μοιράζεται ο θεραπευόμενος.